Sempozyum Yazma Eserler Oturumları
Pamukkale Üniversitesi İslami İlimler Enstitüsü Kütüphanesi’ndeki
Hadis El Yazmaları ve Buhârî’nin es-Sahîh’inin 825 Yıllık Nüshası
Doç. Dr. Mahmut Yazıcı
Pamukkale Üniversitesi
Özet
Tarihi el yazma eserler geçmişin eğitim, öğretim, kültür, sanat, zanaat hasılı bir milletin hafızasını geleceğe taşıyan önemli belgelerdir. Kütüphaneler ise bu dokümanların muhafaza edildiği kıymetli merkezlerdir. Tarihi kayıtlara göre bölgesinde önemli bir yere sahip olan Yatağan Yukarı Medrese’de bulunan ve günümüzde Pamukkale Üniversitesi Yatağan Yerleşkesi’nde yer alan İslami İlimler Enstitüsü Kütüphanesi’ndeki paha biçilemez el yazma eserler, hem Yukarı Medrese’nin hem de küçük bir kasaba olan Yatağan’ın tarihine ışık tutacak önemli belgelerdir.
700’ü aşkın el yazma eser ile Denizli’de en fazla yazma eser barındıran bu kütüphanede Osmanlı medreselerinde okutulan tefsir, tecvid, hadis, fıkıh, feraiz, kelam/akaid, tasavvuf, adab, ahlak, sarf, nahiv, belagat, mantık, astronomi, zooloji ve hesaba dair birçok eser bulunmaktadır.
Biz bu çalışmamızda söz konusu kütüphanedeki Hadis el yazmalarını inceleyip tanıtımını yapacağız. Yaptığımız araştırmada kütüphanede hadis/siyer ilmiyle ilgili kırka yakın el yazması bulunmaktadır. Bunlar arasında derleme türü eserler/kırk hadisler, hadis şerhleri, hadis usulü ve şemâil kitapları ön plana çıkmaktadır. Şemail türü eserlerden Tirmizî’nin eş-Şemâil’i, Kadı İyâz’ın eş-Şifâ’sı, Şerhlerden Kastallânî’nin İrşâd’ı, Mesâbîh şerhleri, İbn Melek’in Mebârikü’l-ezhâr’ı, hadis usulü eserlerinden Nuhbetü’l-fiker Şerhi örnek verilebilir.
Kuşkusuz özelde hadis eserleri, genelde ise İslami İlimler Enstitüsü Kütüphanesi’ndeki eserler arasında yer alan yaklaşık 825 yıllık olan ve belki de dünya kütüphanelerindeki en eski tarihli nüshalardan birisi olması nedeniyle Buhârî’nin es[1]Sahîh’inin eksik bir nüshası, önemli bir değerdir.
597/1202 yılında yazılıp sema‘ edilen bu kıymetli eser, Kerîme el-Merveziyye’nin (ö.463/1071) Ebü’l-Hasen Ali el-Ferrâ, Ebû Sadık Mürşid b. Yahya ve Muhammed b. Berekât es-Sa‘îdî adlı üç öğrencisi tarafından nakledilmek suretiyle Kerîme>Küşmîhenî>Firebrî isnadıyla Buhârî’ye ulaşmaktadır.
Sonuç olarak İslami İlimler Enstitüsü Kütüphanesi’nde yer alan hadis el yazmaları sayıca az olsa da çeşitli düzeylerdeki Osmanlı medreselerinde okutulan eserlerle karşılaştırıldığında ileri düzeydeki öğrencilere okutulan eserlerden oldukları anlaşılmaktadır. Bu da Yatağan’daki Yukarı Medrese’nin ilmi düzeyinin yüksekliğine işaret ederken söz konusu medresenin bölgesinde neden çekim merkezi olduğuna da ışık tutmaktadır.
Anahtar kelimeler: Hadis, Buhari, Sahih, Yatağan, Yukarı Medrese, İslami İlimler Enstitüsü
